Zelfkennis is (authentieke) macht

‘Wie ben jij?’

‘Ben jij dezelfde als in groep 1?’, die vraag kreeg een aantal leerlingen van groep 8. ‘Ik had van die gekke hazentanden’, ‘ik was heel klein’, ‘ik keek op naar de oudere kinderen’. In duo’s werden ze bij elkaar gezet met nu de vraag: ‘welke persoonlijke kenmerken passen bij jou?’. Dat was lastiger. Vervolgens mocht de ander vertellen wat diegene leuk vond aan zijn of haar gesprekspartner. Dat ging wat gemakkelijker.

Ik en de ander

Het is inmiddels een gegeven dat wij grotendeels onszelf leren kennen door onze omgeving. Door prettige en minder fijne ervaringen krijgen wij een spiegel voor. Door de feedback die wij krijgen kunnen wij onze zelfkennis vergroten. Dat is doorgaans geen eenduidig, helder proces van A naar B naar C. Ons zelfbeeld is mede opgebouwd uit oude stenen. Stenen die we van onze (groot)ouders kregen waarmee we een bouwwerk hebben gemaakt.

Soms blijkt er een steen te wringen, schiet los uit de constructie. Omdat we geen andere middelen (denken te) hebben, stoppen we deze zo goed en kwaad als het kan – terug. Maar wat als je de steen er uit haalt en onderzoekt? Stort het bouwwerk in als je er tijdelijk een opening in laat? Of biedt het ruimte om een nieuwe, passendere steen (‘overtuiging’) te plaatsen?

Hoe wij onszelf zien, ons zelfbeeld, is ontstaat mede door onze omgeving. De opvattingen die we van huis meekrijgen nemen we grotendeels. Zo rond onze 12e levensjaar, als we naar het voortgezet onderwijs gaan, gaan er andere regels spelen. De regels van andere sociale groepen. Leerlingen waar je wel of niet bij wil horen. Een deel van de opvattingen ruilen we in. Dit gaat zo door als we gaan studeren, werken en een partner krijgen. Veelal blijft een aantal basisovertuigingen overeind. Totdat we bijvoorbeeld onze baan verliezen, onze gezondheid of onze relatie. Dan wordt het tijd om te kijken welke overtuigingen te onderzoeken. Bijvoorbeeld over ‘zekerheid’: wat houdt dit nu precies in? Is het blijven zoeken naar een vaste baan omdat dit van huis uit een norm was? ‘Zorg voor een vaste baan, want dat biedt veiligheid’. In tijden van continue verandering zijn echter vaste banen niet meer zo vast als ze lijken.

Op naar een nieuwe fase

  • Onderzoek de overtuigingen en maak schoon schip: ‘welke bouwsteen werkt wel en welke niet (meer)?
  • Vergroot de zelfkennis door een mindmap te maken van jouw loopbaan tot nu toe. Wat heb je achtergelaten, welke emoties speelden er toen en nu in bepaalde situaties en welke boodschappen liggen daarachter?
  • Blijf in contact met oud-collega’s, oud- studenten, oud-werkgevers en ondervraag hen hun ervaringen: wees nieuwsgierig naar hun drijfveren;
  • Onderzoek de markt(en), nieuwe initiatieven buiten de jouw bekende werelden;
  • Zorg voor een goede verhouding tussen: relaties, werken, leren, gezondheid en creëren.

Valérie Docters van Leeuwen, senior practitioner NOBCO, EQ-i-test dr. R. BarOn° en master Roos van Leary