‘Stress maakt bijna letterlijk dom’

‘Stress maakt bijna letterlijk dom’

‘Leiders die voortdurend gestrest zijn, kunnen geen goede beslissingen nemen. Ze hebben te weinig aandacht en tijd voor medewerkers. Goed leiderschap betekent tenslotte een ander in staat stelt zijn of haar werk goed te doen,’ aldus Daniel Goleman.

In een tijd dat afspraken aan elkaar gelijmd zijn, en tegelijkertijd social media een groot aanbod aan prikkels en triggers biedt, is eigen ruimte een zeldzaamheid. Sommigen van mijn coachees geven aan dat ze nauwelijks tijd met zichzelf in stilte doorbrengen. Als ze (laagdrempelig) starten met een wandeling zonder telefoon, en ik ze daarna vraag welke zintuigen ze hebben gebruikt, merken ze op dat ze angst voelden en om de tien seconden paniekerig naar de ontbrekende telefoon in hun zak liepen te zoeken. Ze waren vooral intern gericht. Vogels en bomen waren geheel aan hen voorbijgegaan.

Stressmanagement is één van de competenties binnen de ontwikkeling van Emotionele Intelligentie. Terecht geeft Daniel Goleman (overigens niet de bedenker van E.I., dat waren professor Peter Salovey aan de Yale University Universiteit en John D. Mayer) dat je emotionele intelligentie niet zomaar tijdens een cursus leert. Het vraagt meer aandacht en tijd. Bijvoorbeeld door coaching om emotionele zelfkennis te ontwikkelen en bepaalde vaardigheden te leren en te integreren. Tijd en ruimte dus maken om naar binnen te gaan en uit het rad te stappen. Daarbij: emoties zijn niet soft of zweverig. En…, als je die van jezelf niet herkent, hoe herken je die dan van jouw collega’s?

Ga voor meer informatie over mijn Leiderschapstrajecten ‘Emotioneel Intelligent Leiderschap’ naar https://lnkd.in/ekWgGyux of what’s app me voor een afspraak: 06 45 308 813.

‘Leiders worden om hun kennis of ervaring aangenomen, en om hun gebrek aan emotionele intelligentie ontslagen’.

Bron: FD Dominique Haijtema
d.d. 060724 | Foto: Sabrina Rynas/GETTY

leiderschap emotioneleintelligentie emotionalintelligence #stress #stressmanagement emotions values coaching supervisie leadership leaders leiderschapsontwikkeling duurzameontwikkeling noquickfix #vertragen

Voorvertoning van afbeelding

#Mythe 1: Hoe hoger de empathie hoe beter

Mythe: Hoe hoger het empathisch vermogen, hoe beter

Empathie is de laatste jaren een populair begrip. Iets ‘wat je moet hebben’ en wat volgens Roman Krznaric (School of Life) een hoop ellende in de wereld zou schelen. Het aanvoelen, in de schoenen van de ander kunnen staan, het afstemmen wat de ander nodig heeft en daarnaar handelen zijn belangrijke aspecten. De verwachting is dat de ontwikkeling van het empathisch vermogen een hechtere samenleving tot stand brengt. Zeker nu in tijden van Covid-19/ Corona zijn hier duidelijker voorbeelden van: er wordt op grote schaal meegeleefd met de mensen in de vitale beroepen. Men probeert zich in te leven hoe het voor de IC-zorgmedewerkers en ander verplegend personeel is. Een groot deel van de bevolking houdt ermee rekening dat zij beschermd moeten worden waar dat kan.

‘Leiders dienen empathisch zijn’

Inmiddels is ‘empathisch zijn’ een belangrijk kenmerk van modern leiderschap. Er zijn meerdere definities. Eén ervan is: ‘Empathie is de kunst je in verbeelding te verplaatsen in de gedachten van andere mensen, daardoor hun gevoelens en standpunten te begrijpen en je in je handelen daardoor te laten leiden’ (bron: ‘Empathie’ Roman Krznaric) en: ‘Empathy is the ability to recognize, understand, and appreciate what others may be feeling and thinking. It is the ability to view the world through another person’s eyes’. (bron: The EQ Leader Steven J. Stein, PhD).

Empathie is geen sympathie

Het begrip wordt vaak verward met ‘sympathie’, een prettig gevoel dat hij of zij bij je oproept. Empathie gaat verder en voorbij het eigen gevoel. Een mogelijke valkuil van een te hoog ontwikkelde empathie is onder meer dat dit de persoon zelf in problemen kan brengen. Dat is iets waar je weinig over hoort. We zijn bekend met: ‘hoe meer, hoe beter’. Als kind merkte ik de negatieve kanten van een te hoogontwikkelde empathie. Stemmingen van anderen kropen bij mij onder de huid en ik ging de problemen voor hen oplossen. Ik toen overigens nog géén idee dat dat aanvoelen en ernaar handelen niet voor iedereen gold. Dat viel op een gegeven moment wel op. Mijn vader verzuchtte vroeger wel eens: ‘ik hoop dat je wat minder gevoelig wordt’. Gevoeligheid kan echter ook krachtig zijn, mits je de eigen grenzen herkent.

Deze opmerking kwam naar boven toen ik onlangs een manager coachte. Hij zette elke keer een tandje hoger om de wensen van zijn manager te begrijpen en daar in zijn leiderschap aan te voldoen. Het was echter nooit voldoende. Ondertussen was hij ook in zijn team aan het ‘redderen’. Voortdurend bezig om de problemen van zijn medewerkers op te lossen. Ik kom regelmatig tegen dat organisaties, directies en management mee willen doen met een trend, zonder eerst écht met elkaar het gesprek aan te gaan wat er nu precies nodig is.

#Mythe1 over zeer hoge empathie

Terug naar de mythe dat een heel hoog empathisch vermogen een na te streven doel is. Teveel is hier in ook niet effectief. In de theorie van EQ-i en emotionele intelligentie is er een ‘risk of being high’ (gebaseerd op bron: MHS):

  • Kan moeilijk gevoelens scheiden en zakelijkere cq nuchtere afwegingen maken;
  • Kan gemakkelijk door anderen ‘gebruikt’ worden;
  • Vind het moeilijk om beslissingen te nemen;
  • Kan geen of moeilijk ‘nee’ zeggen’
  • Té bezorgd over anderen;
  • Ontkent de eigen gevoelens.

(Her)ken de behoeftes

Voor diegene die een té hoog ontwikkelde empathisch vermogen: leer de eigen behoeftes te onderkennen. Onbaatzuchtigheid en empathisch vermogen zijn mooie eigenschapen. Er is echter een dunne lijn tussen geven en jezelf weggeven. Onderzoek de situaties waarin je jezelf voorbijging. Het kan helpen om iemand in de directe omgeving om feedback te vragen. Niet aan diegene die er ‘dankbaar gebruik’ van maken, maar aan die vriend, vriendin, partner of juist wat verder weg: een collega of leidinggevende die je wel eens een spiegel voorhoudt.

Zoals bij vele sociaalemotionele vaardigheden is het vaak te herleiden waar een te ver doorgevoerd of onderontwikkeld gedrag is ontstaan. Maar voor nu is het van belang om deze te gaan herkennen:)

Valérie Docters van Leeuwen

The Art of People coaching & supervisie

Wat creëer jij?

#Empathie #Leiderschap #Emotionele intelligentie #coaching

Emotional agility & emotional intelligence

Update: ‘Emotionele intelligentie, de waarde van emotie 2.0’ is uit!

Lees in dit gratis ebook over de waarde van emoties als richtingwijzers

Mindsets en overvolle denkwegen: ontwikkel jouw emotionele intelligentie!

Bijna niets is zo complex als de (westerse) mens en zijn denkwereld. Meerdere mensen bij elkaar vergroot de mogelijkheden, maar vaak ook de problemen.
Vorige week zuchtte een coachee tegen mij: ‘ik kén al die communicatieboeken en methodieken. Maar waarom werken ze niet bij mij?!’ Ik zal je zeggen: haar IQ is bovengemiddeld… Key is een goed ontwikkeld EQ waar ratio en emotie hand in hand gaan.

Jezelf leren kennen is één, de triggers herkennen twee, mensenkennis opbouwen drie, een relatie opbouwen vier, ze onderhouden… etcetera. Allemaal bouwstenen voor het dagelijkse leven. Ook om kunnen gaan met verlies en pijn is zo’n belangrijke bouwsteen. Emotional agility is cruciaal bij het ontwikkelen van veerkracht bij omstandigheden die deze emoties oproepen. Het mooie hiervan en van emotionele intelligentie – is dat ze te ontwikkelen zijn. Perfectie is niet het doel, maar het geeft je handvatten om weer sneller overeind te komen.

In mijn eerste boek ‘Emotionele intelligentie, de waarde van emoties’, heb ik binnen het format van 58 pagina’s een theoretisch kader én praktische werkvormen aangeboden. Ik schrijf daar over de 15 skills die helpen om een effectieve performance te ontwikkelen. Deze heb ik niet zelf bedacht maar zijn gebaseerd op de EQi 2.0®, want emotionele intelligentie is meetbaar. De EQi 2.0® is ontwikkeld door MHS/ Pen Diagnostics (nu Pearson Clinical) i.s.m. de Katholieke Universiteit Nijmegen. Deze test wordt gezien als het meest betrouwbare op dit gebied en kan ingezet worden als hulpmiddel.

Op basis van recent wetenschappelijk onderzoek zijn er aanpassingen gedaan. Zo is de schaal ‘Geluk’ vervangen omdat dit meer het gevolg is van een goed ontwikkelde emotionele intelligentie. ‘Emotionele expressie’ is toegevoegd en geeft aan hoe constructief je emoties uit. Vanuit zakelijke, privé als in een studiecontext kan deze test afgenomen worden.

De update van het boek – wederom gratis – is nu te downloaden!: https://bookboon.com/nl/emotionele-intelligentie-ebook

Veel leesplezier!

Groet,

Valérie

Illustratie: Valérie Docters Verswijveren

Verbindend leiderschap: sleutel voor een wendbare organisatie

Hoe wendbaar is jouw organisatie? #repost

We leven in een tijd van continue veranderingen. Interessant, complex én spannend. Het is aanpassen of uitsterven… Wendbaarheid is een must om snel én goed te kunnen meebewegen met de ontwikkelingen. Maar hoe flexibel moet je zijn, zonder de verbinding met jezelf te verliezen?
Lees meer

Talentontwikkeling en ’t Nederlandse maaiveld

“Het grootste talent is dat je wéét dat je talent hebt. En dat je dan ervoor gaat. Je moet je bij een carrière voorbereiden op psychische, emotionele en praktische pijn en teleurstellingen. En dat moet je kunnen verduren”. Pierre Bokma

Leergierigheid

Een jaar geleden kwam mijn zoon thuis na zijn eerste les Chinees. Hij had een zakje originele Chinese thee meegenomen met de karakteristieke karakters. Aan zijn docente vroeg hij uitleg over de tekens. ‘s Avonds mailde hij nog een vraag over zijn huiswerk. Hij kreeg als reactie dat hij het nog verder zou schoppen in het leven. (Diezelfde leerling kwam die week overigens thuis met de conclusie van hem en zijn vrienden, dat school vooral zonde van de tijd is…)

Talent, motivatie en omgeving

In deze blog staan talent, motivatie en het belang van de omgeving centraal. De één wordt geholpen door een ander die zijn of haar talent ziet, de ander komt er zelf achter. Het onderwijs is er op gericht dat je rond je vijftiende een profielkeuze maakt. Maak je deze keuze voornamelijk op basis van talent of op basis van verwachtingen van vrienden en de arbeidsmarkt? En wat als je nog niet weet wat jouw talent(en) zijn? Of dat je het wel weet, maar niet de juiste motivatie hebt om daar later jouw brood mee te verdienen? Hoe belangrijk is het gezien te worden waardoor er vroeg ruimte ontstaat om te kunnen onderzoeken hóe je leert in plaats van alleen wát?

Empathie in het onderwijs

In een interview met intern begeleidster Angelina Kalkman van basisschool Het Octaaf vroeg ik naar haar ervaring over leerlingbegeleiding en talentontwikkeling.

Een lange tijd was het onderwijs gericht op kinderen die extra steun nodig hadden: de ‘rugzakkinderen’. Kinderen die zelfstandig en (te) snel door de leerstof gingen moesten zichzelf bezighouden. Dit kwam mede door de hardnekkige mythe van de luxeproblematiek van (hoog)begaafde kinderen. Deze dateert uit de overige eeuw toen psycholoog Lewis Terman de overtuiging had dat ‘goed kunnen leren’ een garantie was voor succes. Overigens is hij op basis van wetenschappelijk onderzoek achtergekomen dat het anders ligt. Inmiddels is duidelijk dat het E.I. (emotionele intelligentie) van doorslaggevend belang is bij motivatie en zelfwaardering.

Foto: Martin Docters van Leeuwen

Interview met Angelina Kalkman, intern begeleidster Basisschool het Octaaf

Wat houdt jouw werk in?

“Ik ben zorgcoördinator van leerlingen in de onder- en bovenbouw van basisschool Het Octaaf. Dat betekent de coördinatie van diverse aspecten op leer- en gedragsgebied én een deel opvoedingsbegeleiding. Dat is dus een heel breed pakket. In korte tijd is de screening van de opvoedingsbegeleiding van de grond gekomen. We sturen een leerling indien nodig door naar hulpverlening Centrum Jeugd en Gezin. Deze insteek: ‘één gezin krijgt één plan’ wordt nu ook sinds een tijd landelijk aangepakt. Er is daarnaast een grote verandering in het kijken naar het kind. Nu hebben we het over ‘Passend onderwijs:’ (red.: dit filmpje is door de schrijver uitgekozen ter verduidelijking van het begrip).

Voorheen waren ouders ‘toehoorders’. Wij – de school, leerkrachten – gaven aan wat wij zagen in de ontwikkeling van hun kind. De ouders werden pas op het laatst gevraagd, of als het mis dreigde te gaan. Die werkwijze is veranderd. Nu worden ouders in een eerder stadium actief betrokken. Op school kan een kind zich namelijk heel anders gedragen dan thuis. Door beide perspectieven samen te voegen verwachten we een totaalbeeld te krijgen. Door de (onderwijs)behoeften eerder te herkennen, kunnen sommige kinderen nu naar de reguliere basisschool. Hun behoeften en problematiek zijn heel divers.

Een vergeten groep waren voor lange tijd de kinderen die meer leeruitdagingen nodig hadden. Er was wel wát extra werk wat ze kregen, maar het stellen van doelen en het geven van feedback op hun werk ontbraken en het werd niet nagekeken. Vaak was de leerstof meer van hetzelfde en leek het meer op een soort van bezighouden van de leerling(en). Dus eerder verbreding dan verrijking van het leeraanbod. Sommigen raakten hierdoor gefrustreerd en kregen juíst gedragsproblemen die we nou net wilden voorkomen. We keken niet naar hoe het ontstond. Wat is de onderliggende oorzaak of aanleiding?

Voorheen keken we achteraf hoe we de problemen moesten oplossen; nu bekijken wij het gedrag al vanaf groep 4. De afgelopen jaren zijn we even aan de slag gegaan met het Digitaal handelingsinstrument voor hoogbegaafden. Dit is uiteindelijk niet ingezet want het team vond het veel werk om alle informatie over de leerlingen in te voeren. We werken nu met een sociaal-emotioneel instrument: veel vragen aan kinderen stellen we in één op één gesprekken. Door (open) vragen te stellen krijgen we belangrijke en waardevolle informatie. Twee keer per jaar vinden er 5 tot en met 8 gesprekken plaats tussen leerlingen en leerkrachten. Nu vragen we of iets te makkelijk is. Vroeger werd alleen gevraagd of iets te moeilijk was.

We hebben nog andere middelen. In de onderbouw werken we met pictogrammen. Dit instrument zorgt ervoor dat het beeld en de interpretatie niet leerkrachtafhankelijk wordt. Het kind kan dan aangeven dat iets niet goed gaat.

De aanpak is anders dan 10 jaar terug. We hebben nu nieuwe kennis over de psychologie en de ontwikkeling van het kind. Leerkrachten kijken nu anders naar kinderen dan vroeger. Naast het meegeven van kennis wordt er ook gekeken naar de sociaal-emotionele behoeften.

De kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong kregen voorheen extra materiaal maar geen uitleg én ze moesten zelfstandig werken. Nu zijn er vaste momenten dat ze naar de instructietafel gaan voor feedback en tips. De leerresultaten van de kinderen blijven stijgen. Vroeger daalde de lijn nog al eens; we weten nu dat dat op onderpresteren duidde. Het Sociaal-emotionele systeem wordt nu volop gebruikt. Deze groep scoort gelukkig goed en de school laat zich monitoren door de schoolinspectie.

Een vervelend maar begrijpelijk gevolg van het niet zien van de (leer)behoeften in het verleden, was dat gedragscorrectie veel tijd en aandacht vroeg. Kinderen gingen op een andere manier om aandacht vragen. Op gedragsgebied zijn de leerkrachten nu minder tijd kwijt omdat kinderen feedback krijgen. De interactie is leuker geworden en ze kunnen spiegelen. Mijn overtuiging is dat kinderen allemaal willen leren. Ze zijn leergierig en weten dat zelf goed aan te geven. Er is een omslag in het denken bij de volwassenen ontstaan: ze zien kinderen als een gesprekspartner. Vroeger ‘onderging’ het kind het onderwijs: de ouders en school beslisten veel.

Waarom heb je destijds gekozen om begrip te vragen voor deze leerlingen terwijl het pakket van een leerlingbegeleider al zo veeleisend is?

“Ik geloof dat ieder kind het beste onderwijs verdient en je moet naar ieder kind apart kijken. Deze groep werd onvoldoende aangesproken. Ik ben vroeger juf geweest. Als juf merk je dat jouw kind niet lekker zijn of haar vel zit. Omdat er niets was heb ik destijds een 2e handscursus Engels aangeschaft en zelf kwartetten gemaakt om deze leerling te bedienen. De taalkaartjes maakte ik thuis. De kinderen wat bezighouden is niet voldoende, er moet een uitdaging zijn. Vroeger werd niet gauw versneld (wat inhoudt dat leerlingen een jaar overslaan). Zorgvuldigheid is inderdaad belangrijk omdat als op het ene vlak een probleem wordt opgelost (cognitief), er op het andere vlak een ander probleem kan ontstaan (sociaal-emotioneel).

Destijds had ik Michelle Sweering (red. MS uit Krimpen aan den IJssel haalde vorig jaar een gouden medaille op de Internationale Wiskunde Olympiade) in mijn kleuterklas. Mijn advies was om haar een groep over te laten slaan. Ik kreeg kritiek omdat mensen dachten dat een te groot risico was. Zo ook voor een aantal andere kinderen waar ik vanuit het totale plaatje zag dat het beter voor hen zou zijn om meer uitdaging te krijgen. Mijn advies was gebaseerd op al het voorwerk: het vele proberen, kijken naar de leerling, gesprekken voeren en doortoetsen voordat je je zeker voelt van jouw zaak. Daar gingen uiteraard ook vele gesprekken met ouders aan vooraf. Nu zie ik dat het goed gaat met die kinderen.

Een ander recent voorbeeld komt al pratende naar voren over een jongen die langdurig thuiszat.
Via Leerplicht kwam ik in contact met een jongen. Geen school wilde deze leerling aannemen: te complex, te problematisch. Ik heb toen er voor gepleit hem op Het Octaaf aan te nemen.

Heel laagdrempelig zijn we gestart. Eerst 6 weken wennen aan school… Zijn zelfbeeld was enorm onderuit gehaald waardoor er weinig meer mogelijk leek. Dus eerst de aandacht op kunnen brengen voor weer een plek te hebben in de klas, opnieuw contact kunnen maken met andere leerlingen en het aanbrengen van een structuur.

Hij zit inmiddels heerlijk in zijn vel. Het leren lukt nog niet maar dat komt hierna. Dan kunnen we verder gaan kijken wat de reden was waarom hij vastzat. Iemand wil geen onterechte labels opgeplakt krijgen. Als dat lukt dan ben ik tevreden’.

Tekst: Valérie Docters van Leeuwen